Vandaag de dag worden er op Corsica tal van topwijnen gemaakt – en dat is met name te danken aan de input van een relatief jonge generatie van talentvolle wijnmakers. Wat dat betreft is Corsica te vergelijken met bijvoorbeeld de Langedoc-Roussillon en bijvoorbeeld de wijnbouw rond de Etna op Sicilië.
tekst Olivier Schutte
proefnotities Jan van Lissum (tenzij anders aangegeven)
(foto Claude Cruells/CIV Corse)
Als je denkt aan de klassieke Franse wijnen en wijngebieden, wordt het eiland Corsica vaak over het hoofd gezien. Gezien de kwaliteit en diversiteit van de wijnen die er heden ten dage vandaan komen, is dat niet terecht – maar in historisch opzicht niet geheel onlogisch. Want ondanks dat de wijnbouw op Corsica net zo oud is als in andere delen van Frankrijk (sinds de oude Grieken en de vroeg-Romeinse tijd), is er niet echt sprake van een oude traditie van het maken van echte kwaliteitswijnen, die zich op een bijzondere manier onderscheiden: door druivenrassen, terroir en bijzonder karakter – zoals dat bijvoorbeeld wel in Bordeaux, Bourgogne of de Rhône het geval is.
Terroir en klimaat
Het droge, zeer zonnige klimaat op Corsica (met zo’n 2800 zonuren per jaar het meeste zon van Frankrijk) leent zich uitstekend voor wijnbouw. Je kan wijngaarden vinden verspreid over het eiland – met name niet al te ver van de kust. Corsica is zeer bergachtig, met meer dan 20 bergpieken boven de 2000 meter. De hoogste berg, de Monte Cinto meet meer dan 2700 m. Deze hoge toppen maken deel uit van dezelfde ‘jonge’ geologische bergketens die ook de Alpen hebben gevormd. Daarnaast zijn er de oudere geologische lagen. Deze mix van jonge en oude lagen brengen vier verschillende bodemsoorten voort: graniet, schist , klei/kalk en alluviale afzettingen met leisteen.
De belangrijkste delen daarvan zijn de grotendeels verweerde en deels vulkanische granietbodems, die op het hele eiland zijn terug te vinden – maar met name aan de west- en zuidkant en in totaal zo’n tweederde deel van het eiland.
Zoals ook op andere plekken in Frankrijk gebruikelijk is, liggen de wijngaarden vooral op hellingen tot zo’n 450 m boven zeeniveau. Door het sterk geaccentueerde landschap zijn de meeste wijngaarden relatief klein. Uitzondering is de relatief vruchtbare vlakte van Aleria in het oosten, met veelal alluviale leisteen als ondergrond, waar het makkelijker is om grootschalig wijnstokken aan te planten – iets wat met name in vroeger tijden het geval was.
Er zijn twee plekken waar je ook kalk- en kleigronden vindt: In het noorden bij Patrimonio, en in het uiterste zuiden bij Bonifacio. Schist is er vooral in het uiterste noorden, op de Cap Corse, en in het centrale dal bij tussen Ponte Leccia en Corte.
Een andere belangrijke factor is de vrijwel altijd aanwezige wind. De Corsicanen maken onderscheid in diverse soorten, afhankelijk van onder meer seizoen en richting: zo zijn daar de mistral uit de Provence, de libeccio uit Gibraltar en de tramontane uit het noordwesten. Samen met het vrij droge groeiseizoen (de regen valt voornamelijk in de winter), zorgt de wind er mede voor dat het relatief makkelijk is om biologisch / biologisch-dynamisch te werken: er is van nature een lage schimmeldruk. Geen wonder dat het overgrote deel van de betere wijnboeren op het eiland deze werkwijze succesvol in praktijk brengt.
Domaine Maestracci (foto Claude Cruells/CIV Corse)
Historie
De eerste wijnbouw werd geïntroduceerd door de oude Grieken, zo’n 600 jaar voor Christus. Onder de Romeinen werd de wijnbouw grootschaliger en professioneler.
In de late middeleeuwen, toen Corsica onder Italiaans gezag stond (eerst Pisa, daarna Genua), groeide de wijnbouw flink. Later, nadat Corsica onder Frans gezag kwam (1769) groeide het zelfs uit tot de belangrijkste bedrijfstak van het eiland, met zo’n 20.000 ha in bedrijf rond 1850 en 75% van de bevolking werkzaam in en om de wijnbouw.
Door de phylloxera en de wereldoorlogen stortte de wijnproductie volledig in – pas in de jaren zestig, toen na de onafhankelijkheid van Algerije het Zuid-Franse grondgebied werd overspoeld door bulkwijnmakers uit Algerije (de pied-noirs), groeide het wijnoppervlak in Corsica in korte tijd uit tot meer dan 30.000 ha. Hiervan werd voornamelijk grootschalige bulkwijn gemaakt, tot meer dan twee miljoen hectoliter per jaar (nu: 370.000 hl per jaar). Die enorme hoeveelheden bulkwijn bleken niet rendabel, en net als in andere delen van Europa werd er een subsidieregeling in het leven geroepen voor het rooien van wijngaarden en verdween er een groot deel van de grootschalige wijnbouw.
Op de vlakte bij Aleria zijn daarvan de resten nog duidelijk zichtbaar: er staan grote installaties leeg, want inmiddels is er nog zo’n 7.000 ha aan wijngaarden in bedrijf en is er een duidelijk keus gemaakt voor kwaliteit in plaats van kwantiteit. De eerste tekenen daarvan zijn de eerste AOC’s (nu AOP’s) van Corsica: Patrimonio in 1968, Ajaccio in 1971 en in 1976 volgen AOC Corse, Corse Calvi, Corse Coteaux du Cap Corse, Corse Figari, Corse Porto-Vecchio en Corse Sartène.
Facts & Figures
Corsica is dun bevolkt, er wonen ongeveer 300.000 mensen. Wel komen er jaarlijks miljoenen toeristen – een zeer belangrijke afzetmarkt voor Corsicaanse wijn. Niet zo verwonderlijk dus dat het aandeel export naar het buitenland niet al te groot is: minder dan 20% van de totale productie, en voor de betere (AOP-) wijnen maar zo’n 10%. Wel gaat er een aardig deel naar het Franse vasteland (de meeste Corsicanen zien dat eigenlijk ook als export) – 50% van de productie van IGP-wijnen, 30% van de AOP-wijnen.
Van de totale export gaat een belangrijk deel naar de VS. De invloedrijke importeur Kermit Lynch is fan en heeft Corsicaanse wijn aldaar breed op de kaart gezet. In bepaalde kringen genieten de beste producenten – net als in Frankrijk – een ware cultstatus en zijn de wijnen schaars.
Er zijn momenteel een kleine 400 wijnbedrijven op Corsica, waaronder zo’n 110 zelfstandige. Daarnaast zijn er vier grotere coöperaties – zo’n 250 wijnboeren brengen hun druiven naar coöperaties of negociants.
De totale productie van wijn ligt nu op 370.000 hl per jaar. Opvallend is dat rosé heel populair is – ongetwijfeld is dat de invloed van de Provence, en de manier waarop daar rosé aan met name de toeristen wordt verkocht: meer dan de helft van alle geproduceerde wijn is rosé. In het goedkopere segment (IGP) loop dat zelfs op tot boven de 70%.
Druiven
Met zo’n groot aandeel aan rosé is het niet verrassend dat rode druiven de grootste aanplant vormen. De belangrijkste rassen zijn niellucciu en sciaccarellu. Andere rode druiven zijn syrah, grenache (hier ook wel elegante of alicante genoemd – op de Cap Corse maakt Pieretti een boeiende 100% alicante) en cinsault. Ook deze druiven worden meestal geblend, vaak in rosé. Er staan ook kleine hoeveelheden merlot, cabernet en pinot noir aangeplant.
De voornaamste witte druivenrassen zijn vermentinu en muscat. Daarnaast is er wat chardonnay en ugni blanc, met name op de vlakte van Aleria.
Zeer interessant is de hernieuwde interesse in ‘nieuwe oude’ rassen: onbekende, soms vrijwel uitgestorven druivenrassen die (soms deels) hun oorsprong hebben op Corsica. Het aangeplante aandeel is nog klein maar neemt rap toe. Een aantal van de beste producenten (Comte Abbatucci, Clos Canarelli, Arena, Clos Venturi) is daar al jaren mee bezig, maar het gros van de betere wijnproducenten is momenteel actief met het aanplanten van een aantal van deze rassen, voor zover dat ze dat nog niet hebben gedaan. Een belofte voor de toekomst! Wellicht wordt dat ook binnenkort erkend in de AOP, want tot nu toe worden deze wijnen als Vin de France gebotteld omdat deze druiven nu nog niet onder AOP-regels vallen.
Niellucciu
De populairste druif is niellucciu (35% van de totale aanplant). Deze robuuste rode druif is genetisch hetzelfde als de Toscaanse sangiovese, maar op Corsica, waar de druif al honderden jaren afgezonderd staat, heeft de druif een eigen karakter: het typische Italiaans zuurtje is wat meer ingekapseld, de kruidigheid gaat wat meer een ziltige kant op. Hij wordt veel voor rosé gebruikt – vaak in een blend, met bijvoorbeeld sciaccarellu, grenache, syrah of cinsault – en soms ook met een beetje witte vermentinu. Als monocépage schittert hij op de kalkgronden van Patrimonio, waar de beste wijnen gebaat zijn bij jarenlange flesrijping.
Sciaccarellu
Sciaccarellu is de tweede rode druif, met 15% van de totale aanplant. Ook deze druif heeft een Italiaanse oorsprong, want hij is genetisch hetzelfde als de niet zo bekende Toscaanse druif mammolo. Deze druif kwam in Italië ooit redelijk veel voor, vooral als blendpartner met sangiovese (o.a. rond Montepulciano), maar tegenwoordig nog maar mondjesmaat. Sciaccarellu betekent zoiets als ‘krokant’ en doet het vooral goed op de granietbodems in het westen (Ajaccio) en zuiden (Sartène). De wijnen ervan zijn vaak lichtgekleurd, kruidig en elegant. De druif wordt veel in blends gebruikt, voor zowel rosé als rood, maar bijvoorbeeld Domaine Vaccelli (Ajaccio) maakt enkele zeer boeiende rode monocépagewijnen die doen denken aan pinot noir.
Vermentinu
Bij wit is vermentinu de meest voorkomende (17% van de totale aanplant) druif. Witte wijn van 100% vermentinu (soms ook malvasia of malvoisie genoemd), die over het hele eiland wordt gemaakt, is vaak wat frisser en lichter dan wijnen van deze druif die op het vasteland gemaakt worden (Italië, Provence – als rolle). In de meeste gevallen wordt de wijn op rvs opgevoed en wordt de malolactische gisting geblokkeerd om een goede frisheid te behouden, met als resultaat een prettig fruitige wijn met een mooi bittertje. In handen van een goede producent (Arena, Clos Canarelli, Vacceli) kan de druif complexe, rijke wijn voortbrengen die kan behoren tot de beste witte wijnen van Frankrijk.
Muscat
Net als het Franse vasteland kent Corsica een traditie van versterkte zoete wijn van de muscat-druif. Er is zelfs een eigen appellatie op het noorden van het eiland: Muscat du Cap Corse. De productie is beperkt en neemt ook af, door de dalende populariteit van zoete wijnen. Je ziet nu af en toe mousserende wijnen van muscat opduiken als alternatief.
Herontdekte oude rassen
Aleatico
Aparte, aromatische rode druif met sterke muskaattonen. Er wordt soms een zeldzame rode zoete likeurachtige wijn van gemaakt, als een soort rode variant op witte Muscat du Cap Corse: Rappu.
Barbarossa
Lichte rode druif die in de buurt van Ajaccio voorkomt. Comte Abbatucci maakt er de beste mousserende wijn van het eiland van.
Bianco gentile
Boeiende, aromatische witte druif van Corsicaanse oorsprong. Leek uitgestorven tot een wild perceeltje in het binnenland werd ontdekt. Arena was de eerste (1997) die deze druif weer aanplantte. Wordt inmiddels volop aangeplant, een aantal topwijnen wordt er al van gemaakt.
Carcajolu nero
Komt ook voor onder diverse namen (parraleta, bonifaccencu, tinta caiada, monvedro – niet verwant met mourvèdre) o.a. op Sardinië, in Spanje en Portugal en wordt momenteel op diverse plekken aangeplant. Levert een boeiend, stevig glas rood op. Clos Canarelli maakt een zeer mooi exemplaar.
Minustellu
Verwant aan de Spaanse graciano en carcajolu nero. Stevig rood. Domaine Vecchio maakt een fraaie 100%, maar de druif duikt ook op in diverse blends en wordt op diverse plekken nieuw aangeplant.
En er is meer: alicante, biancone, brustianu, carcajolo bianco, codivarta, cualtacciu, genovese, montanaccia, muscateddu, murescola, muresconu, muriscu, paga debiti, prumeste, riminese, rossula bianca, vintai, l’inconnu d’Altiani…
Wijngaard van Antoine Arena (foto Martine Brouns)
Arena
Een van de beste wijnmakers is zonder twijfel Antoine Arena. Hij was in midden jaren zeventig de eerste die liet zien dat Corsica machtige terroirs herbergt (Patrimonio met zijn kalkgronden in het bijzonder) die grote en unieke wijnen kunnen voortbrengen. Hij bewerkte het land biologisch en met zo min mogelijk bestrijdingsmiddelen en sulfiet, rooide niet-inheemse druivensoorten ten faveure van autochtone en selecteerde de beste percelen en vinifieerde die apart – iets wat uniek was op Corsica voor die tijd. Daarnaast heeft hij altijd veel energie gestoken in het promoten van zijn wijnen en regio, en inspireerde daarmee een nieuwe lichting wijnmakers.
Inmiddels is Arena niet meer de enige die topwijnen produceert. Een hele generatie, vanuit alle delen van het eiland, laat inmiddels zien dat Corsica, met eigen druivenrassen en unieke terroirs, bakermat kan zijn van een hele verzameling grootse wijnen in diverse stijlen.
Beperkt houtgebruik
Het aandeel van het gebruik van houten vaten is, na een korte periode van mode en experimenteren, relatief klein. Sommige producenten, zoals Arena, gebruiken helemaal geen hout. De witte en roséwijnen worden opgevoed op rvs, zoals vrijwel overal op het eiland. De rode wijnen voedt Arena op op cementen tanks – ze rijpen daar twee jaar.
Veel producenten die wel hout gebruiken doen dat vaak zeer voorzichtig: groot hout is populair. Je ziet allerlei maten, foeders in diverse groottes en demi-muids (500 / 600 litervaten) zie je veel. Klassieke barriques (225 l) zie je relatief weinig, nieuw hout is zeldzaam. Wel zie je steeds meer bedrijven experimenteren met amforen en ‘betonnen eieren’.
Opvallend is dat vrijwel alle topbedrijven biologisch en/of biodynamisch werken – iets wat relatief makkelijk gaat door het droge en zonnige klimaat, met veel wind. Een van de wijnboeren uit Patrimonio, Nicolas Mariotti Bindi, vertelde dat hij in de beste jaren in bepaalde wijngaarden vrijwel zonder enige behandeling met middelen (tegen schimmelziekten, etc) kan werken – dus alleen ploegen, snoeien en binden.
Antoine Arena (foto Martine Brouns)
De appellaties
Hieronder een overzicht van de wijnappellaties van Corsica, telkens met enkele belangrijke producenten uitgelicht. Bij sommige producenten (aangeduid met *) staan tevens van één of meer proefnotities vermeld.
AOP Ajaccio
De meeste wijngaarden van Ajaccio liggen relatief gezien iets meer landinwaarts, in lange valleien met verweerde granieten bodems. Hier vind je de oudste steenlagen van Corsica. Sciaccarellu is de belangrijkste druif en geeft elegant rood en rosé. Ook de witte vermentinu’s hebben hier vaak een finesserijke stijl.
Oppervlak: 255 ha
Productie: 7571 hl
Aantal zelfstandige producenten: 16
Gérard Courrèges, Domaine Vaccelli (foto Martine Brouns)
Domaine Vaccelli *
Topdomein van Ajaccio, prachtig gelegen tussen Propriano en Ajaccio, in het zuiden van de Ajaccio-appellatie. Wordt gerund door de familie Courrèges: nu Gérard, kleinzoon van Roger die begon het domein in 1961. Gérard studeerde oenologie in Nimes en leerde ook bij Clos Capitoro (Ajaccio). Vaccelli is een echte sciaccarellu-specialist. Op de granieten bodems wordt biologisch gewerkt, wat duidelijk te zien is in wijngaard. De buurman werkt niet bio: in die wijngaarden is naast de druivenstokken alle begroeiing weg en is het kaal en doods. Bij Vaccelli alles groen en vol leven. Het domein telt bijna 20 hectare, waaronder een aantal hectare met nieuwe aanplant van oude rassen. Opvallend: zijn sciaccarellu wordt als monocépage rood gemaakt, en doet bijna bourgogneachtig aan: vaak met een subtiele houttoets (vooral demi-muids worden gebruikt). En met succes, veel wijnen zijn schaars en worden op allocatie verkocht. Mooie uitgebalanceerde stijl.
De toplijn ‘Granit’ is groots.
8
Granit, Vaccelli, Ajaccio, Frankrijk 2013
Sciaccarellu; mooie geurwaaier, hoge zuren, gepolijst, zeer levendig, duidelijk door mineralen gemarkeerd
Domaine U Stiliccionu
Microdomein (eenmanszaak) van Sebastien Poly, die voordat hij terugkeerde naar het familiedomein onder meer werkte in Cahors, in Nieuw-Zeeland en in Tokaj, Hongarije. Zijn kleine bedrijf (nu 4 ha, gaat uitbreiden naar 7 ha) ligt niet ver van Comte Abbatucci en Vaccelli. Hij maakt nu ongeveer 15.000 flessen per jaar die snel uitverkocht zijn. Bijzonder terroir: de hellingen liggen op het noorden en bevatten bovendien ook kalk en zand, naast graniet. Poly bewerkt zijn wijngaarden biodynamisch en is gecertificeerd biologisch sinds 2009. Hij gebruikt geen hout en werkt deels naturel. Hij maakt maar enkele wijnen: 4 à 5, in een zeer zuivere, verteerbare, natuur(achtige) stijl. Niet goedkoop, maar spectaculair goed.
Comte Abbatucci
Topdomein met zo’n 20 hectare aan wijngaarden. Eigendom van de directe nazaten van de Corsicaanse volksheld generaal Abbatucci, in de jaren zestig geleid door Antoine en sinds 2000 door zoon Jean-Charles. Jean-Charles werkt volledig (en hardcore) biodynamisch en met zeer lage rendementen. Het domein behelst niet alleen wijngaarden, maar ook een grotere oppervlakte natuurgebied waar een zo zuiver mogelijk en natuurlijk divers evenwicht wordt nagestreefd, compleet met kuddes schapen en flinke stukken oerbos. Abbatucci heeft een grote verzameling van de meest zeldzame inheemse druivensoorten, die worden geblend in een serie indrukwekkende topwijnen, onder de naam ‘Cuvée Collection’.
AOP Corse-Figari
Het zuidelijkste deel van Corsica wordt begrensd door talrijke kleine baaien aan de kustlijn aan het zuiden, terwijl de grens aan het noorden heuvelachtig is. De meeste wijngaarden liggen in een glooiende vallei waar de temperaturen mild zijn en de neerslag onregelmatig. De bodems zijn granietrijk en mineraal (silicium), bij Bonifacio zijn er ook kalkbodems.
De wijnen zijn uitgebalanceerd: er is vermentinu, niellucciu en sciaccarellu, daarnaast ook wat syrah en grenache, alsmede wat nieuwe oude rassen als bianco gentile en carcajolu.
Oppervlakte: 126 ha
Productie: 4943 hl
Aantal zelfstandige producenten: 7
Yves Canarelli, Clos Canarelli (foto Martine Brouns)
Clos Canarelli *
Indrukwekkend domein in het uiterste zuiden van Corsica, geleid door Yves Canarelli, vlakbij het dorpje Tarabucetti, wat valt onder Figari. Figari heeft een eigen subappellatie, maar er zijn momenteel maar 6 producenten in die AOP. In de moderne, verzorgde en schone cave staat de nieuwste apparatuur, zoals een zeer geavanceerde druivensorteermachine en temperatuurgereguleerde tanks van rvs.
Het domein is middelgroot en heeft nu ongeveer 30 ha in bedrijf. Daarnaast is er 5 ha in aanplant bij Bonifacio, waar een van de weinige kalkbodems van het eiland liggen. In de nabijheid van de cave zijn er vooral granietbodems. Yves wijst op het belang van exposure (N of Z): groot verschil, met verschillende rijpingsperiodes.
Yves beheert ook een kleine, zeer bijzondere pre-phylloxerawijngaard (0,5 ha, 140 jaar oud!) bij het dorpje Orazi, en maakt daarvan een witte een een rode wijn (deels ‘field blend’ van oude rassen, en daarom gebotteld als Vin de France) die hij opvoedt in amfora’s: Tarra d’Orazi. Ze behoren tot de duurste, meest schaarse én mooiste wijnen van Corsica.
Alles wijst erop dat hier tot het uiterste wordt gegaan om de hoogst mogelijke kwaliteit te bereiken, met ditto hoge prijzen. Yves Canarelli is een zeer bevlogen man, hij probeert op alle manieren het beste uit zijn druiven te halen. Er wordt biodynamisch gewerkt, en Yves behoorde samen met Arena en Comte Abbatucci tot de eerste producenten die zeer actief oude druivenrassen als bianco gentile en carcajolu nero opnieuw aanplantten. Daarnaast wordt er geëxperimenteerd met de opvoeding: hout in diverse maten, rvs, beton, foeders van meer dan 1200 liter en met name amforen. Volgens Yves zorgen amforen voor een gunstige zuurstofregulatie, waardoor er minder sulfiet nodig is: rode topwijnen op amfora worden niet gesulfiteerd, witte nauwelijks. Daarnaast zijn er ook ‘betonnen eieren’ en kubusvormige cementen vaten. Yves maakt een brede range van wijnen die zonder meer tot de top van Corsica kunnen worden gerekend, in een uitgebalanceerde en gecontroleerde stijl: zeer precies, nooit over the top.
8-
Petit Clos rouge, Clos Canarelli, Corse Figari, Frankrijk 2015
Niellucciu, sciaccarellu, syrah, geen hout, inox; rondeur, mals, gerijpt, goed sap, toegankelijk, rijp aan fruit, op het einde wat meer bite € 18,90
la Vie le Vin, Uithoorn tel 0297 – 524010, www.lavielevin.nl
Geluksdruif, Warmond, tel 06-54722105, www.geluksdruif.nl
AOP Corse-Sartène
De appellatie laat zich delen in twee stukken: de regio rond Tizzano en de vallei bij Ortolo. Het klimaat is typisch mediterraan en de bodems zijn net als in Ajaccio voornamelijk graniet. De witte wijnen van vermentinu zijn vaak iets elegant in stijl, de rosés van sciaccarellu zijn bleek gekleurd en fruitig. De rode zijn meestal soepele, kruidige blends (vooral sciaccarellu en niellucciu).
Oppervlak: 221ha
Productie: 8909 hl
Aantal zelfstandige producenten: 9
Gilles Seroin, Sant’Armettu (foto Martine Brouns)
Sant’Armettu
Middelgroot bedrijf, gelegen bij Tizzano, met ongeveer 40 ha ter beschikking, maar nu 30 ha in gebruik. Veel nieuwe aanplant van oude rassen, zoals minustellu, genovese en bianco gentile. Eigenaar Gilles Seroin nam het domein in 1999 over van zijn vader Paul, die het in de jaren zestig begon. Werkt onder appellatie van Sartène, maar ook IGP, zodat hij ook andere druiven kan gebruiken en omdat sommige percelen net buiten de appellatie liggen. Hij werkt niet bio, maar traditioneel (lutte raisonnée). De wijnen hebben een modern karakter. Rode wijnen worden opgevoed in barriques en demi-muids. Voor rood is sciaccarellu de belangrijkste druif, wat resulteert in elegant rood.
AOP Corse-Porto Vecchio
Rond Porto Vecchio in het zuidoosten van het eiland wordt op kleinere schaal wijn gemaakt. Het is een robuuste streek met een rotsachtige kust en een bosrijk gebied met veel kurkeiken. De wijngaarden liggen dicht bij de kust. Er is niellucciu, sciaccarellu en ook wat traditionele grenache. Rood en rosé zijn meestal elegant en aromatisch. De witte wijnen van vermentinu zijn meest droog, fruitig en iets ziltig.
Oppervlak: 86 ha
Gemiddelde productie: 3.045 hl
Aantal zelfstandige producenten: 4
Domaine de Torraccia
Familiebedrijf van 43 ha. Wijnmaker Marc Imbert heeft gewerkt bij Selosse en Latour, Bordeaux. Hier is alles bio, met elementen biodynamie (Marc vertelt: ‘Wij hanteren biodynamische principes niet strikt, want biodynamie is een Duitse theorie. Dit is geen Duitsland en dus passen we de werkwijze aan aan deze omgeving’). Er wordt hier geen hout gebruikt, alleen tanks van rvs en beton.
De wijngaarden liggen dicht bij zee en er wordt veel geblend (‘voor beter resultaat’), ook bij wit. Alle percelen worden apart gevinifieerd. De wijnen hebben een finesserijke, elegante stijl: ‘Geen extractie, maar infusie’, zegt Marc. In wit is mineraliteit belangrijk, rosé doet denken aan blanc de noirs: verfijnd, niet snoepig.
Importeur:
Heisterkamp Wijnkopers, Ootmarsum, tel 0541 – 29 2222, www.heisterkamp.com
AOP Corse
Onder deze naam valt de grootste oppervlakte aan wijngaarden, die liggen op de vlakte van Aleria, langs de oostkust tussen Bastia en Solenzara. Onder de IGP Ile de Beauté wordt vooral hier ook het gros van de goedkopere wijnen gemaakt – ook omdat andere, meer geaccentueerde delen van Corsica zich moeilijker grootschaliger laten bewerken. Hier vind je de 4 grotere coöperaties van het eiland, maar ook een paar zeer goede kleinere producenten – niet geheel toevallig meestal in de randgebieden waar het minder vlak is.
Oppervlakte: 1405 hectare
Productie: 63.987 hl
Aantal producenten: 20 zelfstandige, 4 cooperaties.
François Acquaviva, zakelijk manager Clos Venturi (foto Martine Brouns)
Domaine Vecchio
Iets jonger (opgericht in 1998), middelgroot domein geleid door Florence Giudicelli-Girard en haar man Jérôme. Inmiddels bezitten ze 28 ha op de vlakte (en aan de rand van de vlakte, waar het iets glooiender wordt) van Aleria, zo’n 60 km ten zuiden van Bastia. Er wordt niet biologisch gewerkt, maar wel ‘een eind in de richting’.
Naast niellucciu, sciaccarellu en vermentinu is hier ook wat chardonnay, syrah, grenache, minustellu en carcajolu aangeplant. Er wordt geëxperimenteerd met meer nieuwe oude rassen.
De stijl is hier modern en compact. Er is een goede en betaalbare instapreeks, de topwijnen hebben een moderne signatuur en nieuw hout wordt niet geschuwd. Zo is er een houtgelagerde chardonnay en een unieke late oogst-vermentinu (botrytis). Ook worden er opvallend gevormde flessen gebruikt.
Clos Venturi - Domaine Vico *
Groot bedrijf (80 ha) met een langere historie, opgericht in 1901. Bijzonder: ze maken wijn – als enige – in het binnenland, in de vallei bij Ponte Leccia. Dit is ook te merken aan de ondergrond (schist, alluviaal, zandsteen en ook wat klei). Het bedrijf is modern en grootschalig uitgerust, en is gericht op kwaliteit. Er wordt biologisch gewerkt. De meeste wijnen worden opgevoed op tank (inox of cement), maar er zijn ook grote houten foeders, barriques, ‘betonnen eieren’ en amfora’s. De wijnen hebben een pure stijl, licht modern. Er zijn een aantal levels wijn: de basisrange is Domaine Vico, midden heeft het label 1769 en de top is Clos Venturi. De witte wijnen zijn van vermentinu en bianco gentile, bij rood is er niellucciu en sciaccarellu, maar ook carcajolu. Met andere ‘nieuwe oude’ rassen wordt geëxperimenteerd. Mooi bedrijf, met een modern klassieke uitstraling: degelijk en puur, mooie wijn.
8-
1769 Vermentinu, Clos Venturi, Corse, Frankrijk 2015
Vermentinu; open en gecorseerd, intens citrusfruit en zuren, fris en veel inhoud, florale en fruitige tonen, veel lengte
8
Clos Venturi, Corse, Frankrijk 2015
Vermentinu; duidelijk meer gecorseerd, maar ook fris en veel inhoud, ook hier florale tonen, veel ronding en vulling, rijk aan fruit, lange afdronk met bite, expressieve finale, serieus glas wijn € 9,95
8
Chiesa Nera, Clos Venturi, Vin de France, Frankrijk 2013
40% vermentinu, 40% genovese, 20% bianco gentile; mooi fruit, sappig, goede spanning en finesse, aanzet is mals, schone smaakbeleving, veel lengte
Werkhoven Wijnen, Nieuwegein tel 030-6020143, www.werkhovenwijnen.nl
UVAL – Les Vignerons Corsicans
Kwaliteitscoöperatie uit het noordoosten van Corsica (Borgo). Beheert zelf nu ongeveer 900 ha, en onderscheidt zich door goede, getypeerde wijnen te leveren voor zeer schappelijke prijzen. Naast coöperatiewijnen zijn er een aantal wijnbedrijven aangesloten die onder eigen label wijn maken en de wijnen laten distribueren door de coöperatie (waardoor het totaal aan wijngaarden op zo’n 1300 ha uitkomt).
De Umanu-reeks biedt plezier op instapniveau, de Terra Nostra-lijn is een uitgelezen, getypeerde introductie in Corsicaanse wijnen voor een scherpe prijs.
Pasqua is een apart bedrijf waarvoor UVAL de distributie doet. Hun laat geoogste chardonnay is een prachtige, originele dessertwijn.
la Vie le Vin, Uithoorn tel 0297 – 524010, www.lavielevin.nl
Geluksdruif, Warmond, tel 06-54722105, www.geluksdruif.nl
AOP Patrimonio
In het noorden, aan de voet van Cap Corse, aan de Golf van Saint-Florent ligt misschien wel het meest indrukwekkende wijngebied van Corsica: Patrimonio. De wijngaarden liggen uitgestrekt over vlaktes, heuvels en valleien, enigszins beschut tegen de wind. Bijzonder is de ondergrond, die deels kalk en klei bevat, naast graniet en leisteen. Hier huist een relatief groter aantal producenten, waaronder enkele van de allerbeste van het eiland. De witte wijnen van vermentinu zijn hier vaak rijk en vol. Rosé is van niellucciu met soms een scheutje vermentinu. Rood is hier vooral van niellucciu, soms een beetje grenache en heeft vaak een aantal jaren nodig om op dronk te komen.
Oppervlakte: 426 ha
Productie: 14 899 hl
Aantal zelfstandige producenten: 35
Rechts: wijnmaakster Muriel Giudicelli met haar echtgenoot Stéphane (foto Martine Brouns)
Giudicelli *
Klein maar fijn domein in Patrimonio, 10 ha, geleid door de zeer talenvolle wijnmaakster Muriel Giudicelli. Het terroir een boeiende bodemmix: kalk, schist, graniet. In de wijngaard wordt biodynamisch gewerkt met lage rendementen. Zo worden kleine besjes weggehaald om grotere rijpere bessen over te houden. De stokken worden als Gobelet geleid. Volgens Muriel krijgt het fruit dan meer schaduw van blad en komt het dichter bij grond: dat geeft een frissere smaak. Er wordt licht geploegd om andere begroeiing toe te laten, voor meer biodiversiteit in de wijngaard. Ook wordt er relatief vroeg geoogst.
De wijnen zijn zeer hoogwaardig, puur en ongefilterd, met minimaal toegevoegd sulfiet. Het rood van niellucciu, die rijpt op foeders, heeft duidelijk een Italiaanse stijl: een mooie balans tussen fruit, tannines en zuren. Er is ook een rode van 100% grenache, in een elegante stijl. Het wit van vermentinu rijpt deels op rvs, deels op foeders, sur lie, zonder bâtonnage. Malolactische vergisting wordt geblokkeerd. Daarnaast is er muscat in drie stijlen: traditioneel vin doux naturel, droog en een unieke als solera (oxidatief).
Prachtig domein dat behoort tot de top van Patrimonio.
7,5
Guidicelli, Patrimonio, Frankrijk 2014
Vermentinu; intense geur en kleur, eigenzinnig, crispy, mooie kruidigheid, mooi drogend naar de finale toe
Domaine Arena *
Antoine Arena, volgens velen de beste producent van Corsica, is in grote mate verantwoordelijk voor de verbetering van het imago van Corsicaanse wijnen. Hij werkt sinds jaar en dag biologisch (en sinds een jaar of 10 biodynamisch) en zo natuurlijk mogelijk – de meeste wijnen worden niet geklaard of gefilterd, sulfiet wordt niet of nauwelijks gebruikt.
Arena werkt niet met houten vaten. Zijn wijnen rijpen op cementen en roestvrijstalen tanks. De witte ondergaan een langdurige fermentatie, vaak inclusief de volledige malolactische. De wijnen rijpen 6 tot 8 maanden (sur lie) voor ze – meestal zonder filtering – worden gebotteld. De rode wijnen rijpen vaak tot zo’n twee jaar op tank voordat ze zonder filtering of klaring worden gebotteld. Zowel de witte als rode wijnen kennen een groot rijpingspotentieel – de witte wijn al wel jong toegankelijk, de rode hebben baat bij enige tijd flesrijping: de wijnen hebben vaak een puur en ongepolijst karakter, barstensvol terroirexpressie en finesse.
De wijnen heten naar de wijngaard. Zo is er wit en rood van Morta Maïo (vlak bij het domein), Carco en Grotte di Sole. Die laatste is een van de oudste wijngaarden voor rode wijn van de niellucciu-druif, dé druif van de AOC Patrimonio. Vader Antoine gaat al richting de pensioengerechtigde leeftijd, maar zijn twee zonen, Marie-Antoine en Jean-Baptiste, die al jaren in het bedrijf werken, nemen het langzaam over. Met jaargang 2014 komen ze voor het eerst met ieder een eigen label.
(Cursief geproefd door Ivo Ivanis)
8
Grotte di Sole, Jean-Baptiste Arena, Vin de France, Frankrijk 2015
100% vermentinu sur lie met batonage in rvs-tanks. Goede kleur, groene tint, geur is schoon en fris, appel, peer en een beetje tropisch fruit. Rijp van smaak, licht zoetje in aanzet, drop, botertje, redelijke lengte en opwekkend zuur € 29,90
8,5
Carco, Antoine Arena, Patrimonio, Frankrijk 2015
Vermentinu; fijne geurwaaier, mooi smaakpalet, sappige textuur, veel fruit, licht crispy, goed gedoseerd, elegante stijl € 29,90
8,5
Bianco Gentile, Antoine-Marie Arena, Vin de France, Frankrijk 2015
Bianco gentile; fijne geur, goed gedoseerd, veel sap, smaak met finesse, prachtige zuren en bitters, rijk en levendig, elegante stijl, mooie lengte € 29,90
8
Grotte di Sole, Jean-Baptiste Arena, Patrimonio, Frankrijk 2014
100% niellucciu, fermentatie en oudering in betonnen tanks. Jonge paarse kleur. Kersenfruit, zachte kruidigheid, lichte zuivel en bloemig, veel primair fruit. Schoon kersenfruit, fris zuur, stevige maar rijpe tannines, ronde finale met veel rijp fruit, schoon, eerlijke, door fruit gedreven wijn € 29,90
8
Grotte di Sole, Antoine Arena, Patrimonio, Frankrijk 2013
Niellucciu; goed gedoseerde geur- en smaakaroma’s, fijne stijl, levendig, goede zuren, schoon, bijzonder zuiver van smaak € 29,90
8,5
Morta Maìo, Antoine Arena, Patrimonio, Frankrijk 2012
100% niellucciu, fermentatie en oudering in betonnen tanks. Dezelfde kleur als de vorige wijn. De geur is krachtiger, kruidigheid, rijpe tonen, meer belegen aroma’s dan de vorige wijn. Voller van smaak, meer expressieve zuren en stevigere tannines, frisse en lange finale
8,5
Morta Maìo Muscat petits grains, Antoine Arena, Vin de France, Frankrijk 2012
Muscat. Goudgele kleur, elegante muscatgeur, lychees en honing, bloemig , frisse en toegankelijke geur. Fijn zoetje, typische expressie van de muskaat, frisse zuren maken de wijn fijn en drinkbaar, veel lengte en elegantie in de finale
7,5
Vin Doux Naturel, Antoine Arena, Muscat du Cap Corse, Frankrijk 2014
Muscat. Goede kleur, minder muskaataroma’s, meer mineralige tonen, vuursteen. De smaak is zwaarder, licht branderige alcohol, minder elegant en fijn ten opzichte van de vorige wijn, bitter en wat zwaar in de finale
Importeurs:
la Vie le Vin, Uithoorn tel 0297 – 524010, www.lavielevin.nl
Geluksdruif, Warmond, tel 06-54722105, www.geluksdruif.nl
Nicolas Mariotti Bindi - Cantina di Torra
Jong talent in Patrimonio. Na een rechtenstudie in Parijs gooit Nicolas het roer 180 graden om, om zijn droom na te jagen en wijn te gaan maken op Corsica. Zijn eerste oogst was in 2007. Hij leerde het vak bij Arena, Giudicelli en Leccia -waar hij tot voor kort ook zijn eigen wijn maakte – en kon wijngaarden kopen van Orenga de Gaffory (in Patrimonio een van de oude, traditionele producenten). Inmiddels heeft hij een nieuwe kelder vlakbij Oletta.
Zijn gamma is zeer overzichtelijk – wit van vermentinu, rood van niellucciu – en hij zal daarmee zo’n beetje de enige producent zijn die (nog) geen rosé maakt. Hij heeft nu 6 à 7 ha aan wijngaarden, maar zal gaan uitbreiden naar 13 ha. Er wordt biologisch gewerkt, met zeer weinig bestrijdingsmiddelen. In 2014 vrijwel niets, geen koper, pietsje sulfiet. Opvoeding gebeurt in tanks: beton en rvs, betonnen ei. De eieren hebben een natuurlijke bâtonnage door de vorm. Indrukwekkende wijnen: zuiver, rijk, prachtig fruit. Behoort (nu al) tot de top.
Leccia
Er zijn twee domeinen in Patrimonio met die naam, die naast elkaar zitten in Poggio d’Aletta. Dat is niet toevallig, want het gaat hier om broer (Yves) en zus (Annette). Vroeger zaten ze samen in hetzelfde familiebedrijf, sinds 2010 opereren ze apart. Yves is de bekendste, hij staat bekend als een zeer kundige wijnmaker. Zijn topwijnen vallen onder het label ‘d’E Croce’. Beiden werken biologisch en maken wijnen op hoog niveau.
Eric Poli - Clos Alivu - Clos Teddi
Eric Poli is een belangrijke naam in Corsicaanse wijn: hij was president van het syndicaat Aleria en nu is hij directeur van het Comité Intersyndical des Vins de Corse (CIV Corse). Poli maakt een degelijke serie instapwijnen op IGP-niveau op de vlakte van Aleria, in Patrimonio maakt hij AOP-wijnen onder de naam Clos Alivu.
Zijn vrouw Marie-Brigitte bezit een domein (Clos Teddi) in het westen van de AOP Patrimonio (tien kilometer ten westen van Saint Florent) waar de bodem meer graniet bevat.
AOP Corse-Calvi
De wijngaarden van Calvi liggen dicht bij zee, en liggen geïsoleerd op hellingen en plateaus, direct omringd door zeer hoge bergtoppen (bijna 2000 m). Hierdoor kent de bodemsamenstelling veel diversiteit. Van de hoge bergen komt erosiemateriaal (schiste) maar er zijn ook wat alluviale afzettingen, naast graniet. Sommige bodems hebben een toplaagje klei. Het klimaat is er relatief gematigd, wel is het er zeer droog en is staat er bijna altijd wind.
De rosés van Calvi zijn meestal helder en bedoeld om jong te drinken, wit van vermentinu is aromatisch met citrustonen. De rode wijnen hebben vaak een wat stevigere structuur met veel sap.
Oppervlakte: 225 ha
Productie: 7.547 hl
Aantal zelfstandige producenten: 12
Pierre Aquaviva, Domaine d’Alzipratu (foto Martine Brouns)
Richard Spurr, Enclos des Anges (foto Martine Brouns)
Enclos des Anges - Richard Spurr *
Richard Spurr (van Engels/Ierse oorsprong) belandde in 2007 na veel omzwervingen in Calvi. Daarvoor deed hij veel ervaring op in onder meer de Provence en Languedoc. Hij bezit momenteel zo’n 19 ha: bijna alle wijngaarden op een lange helling die op het noordwesten ligt, vlakbij het vliegveld van Calvi. Een groot deel daarvan is jonge aanplant die nog niet commercieel in gebruik is. De wijngaarden zien er wild uit, met veel begroeiing tussen de wijnstokken. Geen wonder dat de rendementen hier laag (20 hl/ha) zijn. Spurr is momenteel aan het experimenteren met welke begroeiing het beste is voor zijn wijngaarden – erosie en droogte zijn hier serieuze zaken om rekening mee te houden.
Spurr maakt aparte wijnen die neigen naar Vin Nature: Hij gebruikt geen toevoegingen tijdens de elevage (uitsluitend op cementen tanks), alleen klein beetje sulfiet bij botteling. Hij maakt maar drie wijnen: een witte van vermentinu die twee jaar rijpt op tank voor de botteling, een rode blend en een rosé. Zijn wijnen zijn atypisch voor de streek: de rosé is meer Languedoc-stijl (donkerder, rijper) dan de heersende, bleke Provence-stijl. De rode is een blend van niellucciu, grenache en syrah. De wijnen zijn net zo eigenzinnig als Spurr zelf.
8
Enclos des Anges/Richard Spurr, Corse Calvi, Frankrijk 2014
Grenache, niellucciu, syrah; meer rondeur, zelfs een klein zoetje, maar voldoende zuren om levendig te blijven, stallige onderlaag, mals mondgevoel, goede lengte
Clos Culombu *
Groter domein met een modern-klassieke uitstraling. Eigenaar-wijnmaker Etienne Suzzoni bewerkt momenteel zo’n 55 ha aan wijngaarden biologisch, verspreid over de vallei bij Calvi. Daarnaast koopt hij wat fruit (niet bio) voor een negociant-reeks.
Veel wijngaarden liggen relatief vlak, met verschillende ondergronden (schist met een toplaagje klei, alluviaal, graniet). Moderne middelen worden gebruikt – ook irrigatie, Etienne laat niets aan het toeval over. Er wordt geëxperimenteerd met een groot aantal druivenrassen en er is een hypermoderne kelder met een kunstexpo (in mei: Flickinger). Af en toe worden er bewust wijnen met hogere rendementen gemaakt, waarbij de wijn meer ‘op smaak gebracht wordt’ (bij wit door maceratie en bâtonnage).
Hij maakt ook likeurwijnen: ceder, sinaasappel en myrte.
8,5
Ribbe Rosse, Clos Culombu, Corse Calvi, Frankrijk 2013
Niellucciu, sciaccarellu; goede rustige geur, evenwichtig en aangenaam, veel souplesse in de aanzet, rond, krachtig, aantrekkelijke zuren, vullend, grootse concentratie, knap samengestelde balans tussen kracht en zuren, veel lengte
D’Alzipratu *
Mooi domein in de directe omgeving van Calvi, een van de droogste gebieden van Corsica. De bodem in en rond Calvi bevat naast graniet veel schiste en erosiemateriaal van hogere bergen. De wijngaarden liggen letterlijk tussen berg en zee, wat zorgt voor een speciaal microklimaat. Groot verschil in dag- en nachttemperaturen speelt een belangrijke rol.
Alzipratu bezit nu zo’n 40 ha en maakt zo’n 200.000 flessen per jaar. Er zijn veel jonge stokken (jonger dan 20 jaar) met nieuwe aanplant, waaronder een aantal ‘nieuwe oude’ rassen, zoals bianco gentile, minestelu en aleatico. Daarnaast vooral sciaccarellu, niellucciu en vermentinu. Wijnmaker en eigenaar Pierre Aquaviva nam het bedrijf in 1991 over van zijn vader die het in 1974 begon. Pierre werkt niet-gecertificeerd biologisch. De wijnen zijn opgebouwd in drie niveaus: instap, midden en top. Hij gebruikt diverse manieren van opvoeden: rvs, foeders, betonnen ei, demi-muids.
8
Pumonte, Domaine d’Alzipratu, Corse Calvi, Frankrijk 2015
Vermentinu; aangename geurwaaier, geur en smaak komen overeen, sappig mooi mondgevoel, goede intensiteit van fruit, goede zuren, voldoende rijp fruit om evenwichtig te zijn, veel lengte
AOP Coteaux du Cap Corse
De Cap Corse, het lange en smalle schiereiland in het uiterste noorden, strekt zich uit over veertig kilometer. Het ruige gebied wordt gekenmerkt door een mediterraan klimaat met milde winters en zeer warme zomers. De bodem bevat vooral schiste. Het is de kleinste subappellatie – de aparte AOP Muscat de Cap Corse mag in ook Patrimonio worden gemaakt.
De witte wijnen van vermentinu zijn verfijnd en mineraal, de rode zijn robuust en bevatten soms grenache en aleatico, naast niellucciu.
Oppervlakte: 30 ha
Gemiddelde productie: 737 hl
Aantal zelfstandige producenten: 5
Lina Venturi Pieretti (foto Martine Brouns)
Pieretti *
Op de ruige Cap Corse. Familiedomein, geleid door Lina Venturi Pieretti. Zij beheert zo’n 14 hectare (lutte raisonnée) waaronder een paar hectare met nieuwe jonge aanplant. Vroeger hadden ze alleen niellucciu en grenache, nu ook vermentinu, bianco gentile, sciaccarellu, muscat en syrah. De wijngaarden liggen dicht aan kust, soms zelfs pal aan zee. De bodem bevat hier vooral schiste.
Lina vertelt dat koeling belangrijk is: de druiven worden van transport tot in de vaten koel gehouden. Ook wordt contact met zuurstof zoveel mogelijk vermeden om oxidatie te voorkomen. Er wordt uitsluitend met rvs gewerkt, temperatuurgecontroleerd. Rood valt op door relatief veel grenache: er is één wijn van 100% grenache, een beetje rhôneachtig. Verder is er een mooi minerale vermentinu en een voorbeeldige muscat du Cap Corse.
8-
A Murteta, Pieretti, Coteaux du Cap Corse, Frankrijk 2013
100% grenache, geen hout; duidelijke kleur en geur, veel sap, aromatisch, uitstekende balans, andere stijl
Vermentinu (Foto CIV Corse)
Terra Vecchia (Foto CIV Corse)
